خانواده ها توانایی و قابلیت های بسیاری در امر توانبخشی و کمک به بهبود هر چه سریعتر بیماران دارند .
آگاهی و اطلاع از نحوه ی برقراری ارتباط باعث می شود که تنها رابطه ی موثری با بیمار ایجاد گردد ، بلکه کمک به بیمار و تلاش برای بازگرداندن او به زندگی عادی را آسان می نماید .
مبتلایان به اختلالات روانی از جهات مختلفی تحت تاثیر بر چسب های اجتماعی قرار می گیرند که حداقل این صدمات شامل طرد شدن از جانب خویشاوندان ، دوستان ، همسایه ها و کار فرمایان است .
این بر چسبهای منفی می تواند سبب احساس انزوا ، تنهایی و افسردگی در فرد مبتلا به اختلال روانی شود .
وقتی یک عضو خاتواده مبتلا به ناراحتی روانی تشخیص داده می شود ، خویشاوندان دچار شک ، غمگینی، خشم ، احساس گناه وگیجی می شوند . احساس ناامیدی در اعضای خانواده تنها احساس تنهایی فرد مبتلا را تقویت می کند وحتی ممکن است منجر به انزوا وکناره گیری اجتماعی بیشتر او گردد ..
چگونگی ارتباط با بیمار
1 به صحبتهای بیمار باید با دقت و توجه کافی گوش کنید ، (حتی اگر این کار معنی نداشته باشد .)
2) با بیمار واضح ، مستقیم و روشن صحبت کنید .
3) در خواستها و گفتارهایتان باید مختصر و مفید باشد تا توجه بیمار جلب شود .
4) احساسات به صورت واقع بینانه ابراز شود .
5) پاسخ ندادن های بیمار را سوء تعبیر تلقی نکنید وبه بیمار اجازه دهید که پاسخ ندهد .
6) در برابر کوچکترین تغییرات بیمار ، در جهت مطلوب از او بسیار تعریف کنید به عبارت دیگر به او باز خورد مثبت دهید .
7) برای اجتناب از سردرگمی و افزایش توانایی بیمار برای در ک آنچه گفته می شود ، در مواردی که در خواستی مطرح است از کلمه ی من استفاده کنید . مثلا : "من ناراحتم که اتاق تو درهم ریخته است" یا "خوشحالم که داروهایت را همین طور که دکتر دستور داده مصرف می کنی" .
8) جملات منفی کلی به کار نبرید ، مثل :" تو خیلی تنبل هستی" یا" تو هیچ وقت سر وقت نمی رسی". چون این جملات خیلی مشخص نیستند و به جای تشویق بیمار در جهت تغییر مثبت او را دلسرد می کنند.
چگونگی حمایت از بیمار
خیلی مایلید بدونید حمایت کردن از بیمار چگونه است؟
1) در زمینه های بیماری های روانی دانش و اطلاعات او را افزایش دهید
2) با مراکزی که منبع مالی و حمایت در اختیارش می گذارند ارتباط برقرار کنید.
3) دانش و اطلاعات افراد پیرامون او رادر زمینه بیماری و راه درمان او بالا ببرید
4) خانواده های دارای بیمار اسکیزونفرن را با هم آشنا کنید و در مکانی گرد هم آوریدشان.
5) خود بیماران را تشویق کنید در جمع حضور یابند و همدیگر را یاری کنند.
چگونه و چه وقت برای درمان بیمار اقدام شود ؟
بهترین زمان برای مراجعه به روان پزشک در زمان شروع علایم بیماری زمانی است که توهمات ، هذیان ها ، ناتوانی در خوابیدن ، فقدان انرژی ، گریه کردنهای بی دلیل و مواردی دیگر آغاز می شوند .
بهتر است قبل از شروع و بازگشت مجدد علایم و نشانه های بیماری همیشه شماره تماس مرکز روان پزشکی یا روان پزشک بیمار در دسترس باشد .
در مواقعی که بیمار از مراجعه به پزشک امتناع می ورزد ، بهتر است از افرادی که بیمار به آنها بیشتر اطمینان دارد کمک گرفته شود .
چگونگی توجه به مراقبتهای فردی ( بهداشت فردی ) بیمار
بسیاری از بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا در زمینه ی مراقبتهای فردی پس از ابتلا به بیماری دچار مشکلاتی می شوند مانند : رعایت نکردن آراستگی ظاهری ، بهداشت دهان ، حمام کردن ، بهداشت توالت ، پوشیدن لباس و ...
بهتر است برای آ موزش به بیماران برنامه ی روزانه تنظیم و در این برنامه استحمام ، شستشوی دست و صورت ، مسواک زدن و شستن جوراب ، تغذیه ، ورزش و غیره گنجانده شده ودر صورت اجرا ی هر یک از برنامه ها ، پاداشی به بیمار داده شود .
مثلا اگر جورابهایش را نشست ، از دیدن برنامه ی تلویزیونی مورد علاقه اش محروم شود یا دیدن برنامه ی تلویزیونی مورد علاقه اش به بعد از شستن جوراب موکول گردد .
1) انتخاب و نگهداری لباس : یکی از فعالیتهایی است که باید به بیماران آموزش داده شود . بسیاری از بیماران اطلاعی در زمینه چگونگی انتخاب ، خرید و نگهداری لباس های خود ندارند ، یا اینکه اندازه ی بدن خود و اندازه های لباس را نمی دانند . بهتر است خانواده به بیمار در زمینه ی خرید لباس و رنگ دلخواه بیمار با او صحبت کرده و با بیمار به فروشگاه رفته و اجازه بدهد تا او لباس انتخاب کرده و بخرد زیرا از این طریق بیمار احساس استقلال نموده و حالت خوشایندی برای وی فراهم می شود .
2) تغذیه : یکی ازمسائل اساسی بیماران روانی تغذیه ی سالم است . به دلیل اقتصادی و عدم توانایی خانواده ی بیمار در تهیه غذای مقوی و مغذی ،
عموما بیماران دچار سوء تغذیه ، کمبود ویتامینها و یا چاقی میشوند. که بهتر است خانواده ها برنامه مناسب غذایی مقوی ، مغذی ، ارزان و سالم برای بیماران تهیه کنند .
رژیم غذایی این بیماران بهتر است فاقد گلوتن و نیز فاقد مواد قندی پالایش شده باشد .
نیز پیشنهاد می شود :
· مصرف غذاهای پر چرب و یا شیرین محدود شود .
· از مصرف مقادیر زیاد نمک و کافئین پرهیز شود .
· از غلات و سبزیجات سالم استفاده شود.
· مصرف گوشت سفید ، قرمز و تخم مرغ تشویق شود .
· مصرف لبنیات تشویق شود
3) مصرف دارو :
لازم است که خانواده زمان مصرف داروی بیمار را بداند و درباره ضرورت استفاده از دارو و آثار داروها با بیمارشان گفتگو کند .
خانواده توجه داشته باشد که بدون دستور روانپزشک نباید دارویی را تجویز کند یا بدون مشورت با او دستور دارویی را تغییر دهد.
4) فعالیت های ورزشی :
فعالیتهای ورزشی ای را که خانواده ها برای بیمار خود در نظر می گیرند نباید خیلی گران یا سخت و طاقت فرسا باشند یعنی نباید بیمار را وادار کرد تا فعالیتی را انجام بدهد که خارج از توانایی اوست .
فعالیتهایی چون دویدن ، یوگا ، شنا در استخر های عمومی ، دوچرخه سواری و پیاده روی تند مناسب بوده و نیاز به سرمایه گذاری مالی چندانی ندارند .
5) مسئولیت دادن به بیماران در کارهای منزل :
خانواده های بیماران مبتلا به بیماری های روانی لازم است به نوعی بیمار را در کارهای منزل مشارکت دهند این امر هم به نفع بیمار و هم به نفع خانواده است زیرا با مسئولیت دادن به بیمار ، احساس خود کار آمدی و کفایت در او بروز می کند .
البته باید توجه داشت کارهای بسیار سخت و پیچیده که نیاز به فکر کردن دارد و بیمار را دچار استرس می کند و از توان بیمار خارج است به بیمار واگذار نشود .
6) اوقات فراغت : خانواده ها همانند تمام برنامه ها ی دیگر توانبخشی باید برای گذراندن اوقات فراغت بیمارشان برنامه ی مشخصی داشته باشند .
برای تفریح کردن، روز خاصی و مکان خاصی را در نظر بگیرند .
البته قبل از رفتن به مکان های مورد نظر بهتر است نظر بیمار نیز در این باره پرسیده شود .
مثلا به همراه بیمار به کتابخانه رفته و نحوه ی امانت گرفتن کتابها ، مطالعه کردن درمحیط کتابخانه را به بیمار آمورش دهند .
استفاده از ورزشگاهها و مراکز تفریحی با حضور اعضای خانواده یا یک عضو نزدیک خانواده صورت گیرد و بازی های نظیر والیبال ، پینگ پونگ و فوتبال که موجب ارتباط بیمار با دیگران می شود و احساس شادی و غرور برای بیمار به همراه دارد بسیار مفید هستند . به این شرط که پس از پایان بازی بیمار تشویق هم بشود .
شیوه خود یاری خانواده ها :
1) آهسته پیش بروید . به خودتان استراحت هم بدهید .
2) تفریح کنید . با دیگران بجوشید و به تعطیلات هم بروید .
3) تمام فکر و ذکر خود راصرف فرد بیمار نکنید .
4) وقت خودرا با سرزنش کردن خود تلف نکنید .
( این بیماری، یک بیماری مغزی است . )
5) آهسته بودن روند بیماری را بپذیرید . بدین ترتیب احساسات دلسردی و نا امیدی را کاهش دهید .
6) در زمینه ی ماهیت بیماری اطلاعات خودرا کامل کنید .
داشتم درس هیجان می دادم گفتم شما میتونید هیجان غم و اندوه را و هیجان عشق و شادی را و هیجان خشم را از تو چهره آدما بخونید. این عاطفه است که خودش را تو چهره نشون میده و اگر از کسی بپرسی خلق ات چطوره و اون جواب بده خوبم غمگینم و ...این جز دیگر از هیجان است . آدما با تفلید کردن میتوانند عواطف مختلف را بازیگرانه نشون بدن . مثال هایی که آوردم تا اونا بهتر متوجه بشن از ترانه هایی بود که تو دهان مردم کوچه بازار است :(می دونم دوسم نداری مث روزای گذشته .من خودم خوندم تو چشمات ُ،یه کسی این رو نوشته) یکی از دانشجوها گفت شما تو کلاس درس میزنید جاده خاکی . جالبه بدونید من متوجه نمی شدم جاده خاکی یعنی چه.