معنی خیانت

  خـیانت یکی از مفاهیمی است که معنایش بر همگان روشن است البته با شنیدن این کلمه ذهن بعضی به سراغ معنای عرفی آن یعنی خیانت در امانت می رود ولی ما می خواهیم در اینجا معنای وسیعتری از آن را ارائه نماییم و آن اینکه : خیانت یعنی اینکه ما از کسی انتظار کاری را داشته باشیم و او با قدرت بر انجام آن کار ، در عین ناباوری آن کار را انجام ندهد یا انتظـار ترک آن کار را داشته باشیم و او مرتکب آن کار شود که با این معنا محدوده خیانت بسیار گسترده می شود و عملا تمام گناهان را در بر می گیرد و هر کس به راحتی می تواند موارد خیانت را در زندگی روزمره خود شناسایی کند .

» خیانت در آینه کلام وحی
    یکی از مفاهیمی که در هیچ نظام اخلاقی ارزشمند نیست و زشتی و منفور بودنش بر همگان آشکار است مفهوم خیانت است . خداوند متعال در قرآن مجید می فرماید :

وَ لا تُجادِلْ عَنِ الَّذینَ یَخْتانُونَ أَنْفُسَهُمْ إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ مَنْ کانَ خَوَّاناً أَثیماً     و از کسانی که به خویشتن خیانت می کنند دفاع مکن ، که خداوند هر کس را که خیانتگر و گناه پیشه باشد دوست ندارد . 107 : نساء

یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَخُونُوا اللّهَ وَالرَّسُولَ وَتَخُونُوا أَماناتِکُمْ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ     ای کسانی که ایمان آورده اید ، به خدا و پیامبر او خیانت مکنید و [ نیز ] در امانتهای خود خیانت نورزید و خود می دانید [ که نباید خیانت کرد . ] انفال : 27

وَ إِمّا تَخافَنَّ مِنْ قَوْمٍ خـِیانَةً فَانْبِذْ إِلَیْهِمْ عَلی سَواءٍ إِنَّ اللّهَ لا یُحِبُّ الْخائِنینَ     و اگر از گروهی بیمِ خیانت داری [ پیمانشان را ] به سویشان بینداز [ تا طرفین ] به طور یکسان [ بدانند که پیمان گسسته است ] زیرا خدا خائنان را دوست نمی دارد . انفال : 58

إِنَّ اللّهَ یُدافِعُ عَنِ الَّذینَ آمَنُوا إِنَّ اللّهَ لا یُحِبُّ کُلَّ خَوّانٍ کَفُورٍ     قطعاً خداوند از کسانی که ایمان آورده اند دفاع می کند ، زیرا خدا هیچ خیانتکار ناسپاسی را دوست ندارد . حج : 38

» مضرات خیانت :
    1 ـ انسانها در دنیا با یاری و کمک یکدیگر به راحتی می توانند در کنار هم زندگی کنند ، زندگانی انفرادی برای هیچ کس ‍ میسور نیست ، مگر آنکه از جامعه بشریت خارج شده به حیوانات وحشی ملحق گردد و از طرفی هم زندگانی اجتماعی بر اساس اعتماد مردم به یکدیگر و ترک خیانت می باشد ، اگر خدای نخواسته اعتماد از جامعه انسانی برداشته شود ، ممکن نیست بتوانند با راحتی زندگانی کنند ، پس شخص خائن

مورد اطمینان نیست و از مدنیت و هم عضوی جـامعه انسانی خـارج است ، و او را در محفل مدینه فاضله به عضویت نمی پذیرند . و معلوم است چنین شخصی با چه حالت سختی زندگی می کند .
    2 ـ در آخـرت به شخـص خـائن وعده عذاب دردناک داده شده است . در حدیث شریفی از وجود نورانی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده است :

مَنْ خَانَ أَمَانَةً فِی الدُّنْیَا وَلَمْ یَرُدَّهَا عَلَی أَهْلِهَا مَاتَ عَلَی غَیْرِ دِینِ الْإِسْلَامِ وَلَقِیَ اللَّهَ وَ هُوَ عَلَیْهِ غَضْبَانُ فَیُؤْمَرُ بِهِ إِلَی النَّارِفَیُهْوَی بِهِ فِی شَفِیرِ جَهَنَّمَ أَبَدَ الْآبِدِینَ وَمَنِ اشْتَرَی خِیَانَةً وَهُوَ یَعْلَمُ أَنَّهَا خِیَانَةٌ فَهُوَ کَمَنْ خَانَهَا     حضرت رسول اکرم (صلّی اللّه علیه و آله) فرمودند : کسی که در دنیا به امانتی خـیانت کند و آنرا به صاحبش بر نگرداندو با اینحال بمیرد ، غیر مسلمان مرده است و خداوند را در حالی که آن ذات مقدس بر او غضبناک است ، ملاقات می کند و به امر پروردگار برای همیشه در آتش سوزان جهنم افکنده می شود و کسی هم که خـریداری کند آن را با علم به خـیانت ، او نیز مثل آن خائن است . وسائل الشیعة ج19 ص78

    در روایت دیگری آمده است که :

سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ حَافَتَا الصِّرَاطِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ الرَّحِمُ وَالْأَمَانَةُ فَإِذَا مَرَّ الْوَصُولُ لِلرَّحِمِ الْمُؤَدِّی لِلْأَمَانَةِ نَفَذَ إِلَی الْجَنَّةِ وَإِذَا مَرَّ الْخَائِنُ لِلْأَمَانَةِ الْقَطُوعُ لِلرَّحِمِ لَمْ یَنْفَعْهُ مَعَهُمَا عَمَلٌ وَتَکَفَّأَ بِهِ الصِّرَاطُ فِی النَّار .     ابو ذر (علیه الرحمة) گوید : شنیدم رسول خدا (صلّی اللّه علیه و آله) می فرمود : رحم و امانت در روز قیامت در دوجانب صراط هستند ، پس وقتی شخص صله رحم کننده و ادا کننده امانت ، پا بر صراط بگذارد به راحتی از آن به سوی بهشت عبور نماید و وقتی خـیانت کننده در امانت و قاطع رحم ، پا بر صراط گذارد با وجود این دو صفت هیچ عملی از اعمالش به او نفعی نمی رساند و صراط او را به آتش سرازیر می کند . الکافی ج2 ص152

     3 - پـیشوایان دینی ما شخص خائن را از دین خارج می دانند و مسلمان نمی دانند که در این زمینه در حدیث امام رضا (علیه السلام) آمده است :

لَیْسَ مِنَّا مَنْ غَشَّ مُسْلِماً وَلَیْسَ مِنَّا مَنْ خَانَ مُؤْمِناً     از ما نیست کسی که با مسلمان غش کند (او را در معامله فریب دهد) ، و از ما نیست کسی که به مؤمنی خیانت ورزد . وسائل الشیعة ج19 ص77

    و امیر المؤمنین علی (علیه السلام) نیز می فرمایند :

رَأسُ الْکُفْرِ الْخِیَانَةُ     خیانت در پیکر کفر ، به منزله سر اوست . مستدرک الوسائل ج14 ص15

    و پـیامبر مکرم اسلام حضرت محمد ابن عبد الله (صلی الله علیهما و آله و سلم) نیز می فرمایند :

لَیْسَ مِنَّا مَنْ یُحَقِّرُ الْأَمَانَةَ حَتَّی یَسْتَهْلِکَهَا إِذَا اسْتَوْدَعَهَا وَلَیْسَ مِنَّا مَنْ خَانَ مُسْلِماً فِی أَهْلِهِ وَمَالِه .     کسی که مردم امانتی را در نزد او بگذارند و او آنقدر به آن بی اعتنا باشد و در نگهداری آن کوتاهی کند که از بین برود از ما نیست و همچنین از ما نیست کسی که در مال و ناموس کسی خیانت کند . مستدرک الوسائل ج14 ص13

    4 ـ نمونه ای از جزای خیانت و پاداش امانتداری در این دنیا
    ... اوضاع کسبش از هم پاشید و طلبکاران در فشارش گذاردند . فرزند آن تاجر که جوان فهمیده و با فراستی بود ، ازسرگذشت تلخ پدر درس عبرت گرفت و از آن واقعه ى دردناک ، تجربه آموخت و متوجّه شد که تنها یک خیانت ممکن است حیثیّت و شرف آدمى را بر باد دهد و زندگى آبرومند و با عزّتى را به بدنامى و ذلّت تبدیل نماید ، تصمیم گرفت هرگز پیرامون خیانت و گناه نگردد و همواره پاکی و تقوى را پـیشه ى خـود سازد . رفتار پـسندیده ى پـسر مایه ى محبوبیّت و عزّتش گردید . اتّفاقاً در همسایگى آنان افسر ارشدى بود که از طرف عبدالملک مروان مأموریّت یافت که بمعیّت سربازان مسلمان بجـبهه ی جـنگ رم برود .
    قبل از حرکت آن پسر را طلبید و تمام سرمایه ى نقد خود را که ده هزار دینار طلا بود باو سپـرد و گفت این طـلاها نزد تو امانت باشد ، من به جبهه ى جنگ میروم ، اگر بسلامت برگشتم شخصاً آنها را دریافت می کنم و حق العمل امانت دارى تو را می پردازم ، اگر کشته شدم مراقب باش هر وقت دیدی زن و فرزندان من در مضیقه ى زندگى قرار گرفتند یک دهم آنرا برای خود بردار و بقیّه را در اختیار آنها بگذار که آبرومندانه زندگى کنند . افسر نامبرده بسفر رفت و در جـنگ کشته شد . پدر آن جوان ، همان تاجر شکست خورده وقتى از کشته شدن همسایه ی خود آگاه گردید به پسر گفت هیچ کس از طلاهائی که نزد تو امانت است خـبر ندارد ، من اکنون درمضیقه و تنگدستى هستم از تو می خواهم که مقداری از آنرا بمن بدهى ، هر وقت در زندگیم گشایشى پیدا شد بتو برمی گردانم . جوان گفت پدر ، تو از خـیانت و نادرستى باین روزگار سیاه گرفتار شده اى . بخدا قسم اگر اعضاء بدنم را قطـعه قطـعه کنند من در امانت خیانت نخواهم کرد ، و اشتباه تو را تکرار نمیکنم و موجبات بدبخـتى خـود را فراهم نمی آورم . مدتی گذشت . بازماندگان افسر مقتول پریشان احوال شدند ، نزد آن جوان آمدند و از وی خواستند که نامه ای از زبان آنان برای عبدالملک مروان بنویسد و فقر و تهیدستی آنها را به اطّلاع خلیفه ى مسلمین برساند شاید مؤثر واقع شود و به آنها کمکى نماید . نامه را نوشت و تسلیم آنان کرد ولی نتیجه اى نداشت زیرا عبدالملک پاسخ داده بود که هر کس کشته شود نامش از دیوان بیت المال حذف می گردد . وقتی جـوان از جـواب عبدالملک و ناامیدى بازماندگان افسر مقتول آگاه شد با خود گفت اکنون موقع آن رسیده است که طلاها را در اختیار آنان بگذارم و از فقر و تنگدستى رهاشان سازم . فرزندان افسر را بمنزل خـود طـلبید و گفت پـدر شما نزد من مقداری پـول طـلا به امانت گذارده و سفارش ‍ کرده است که در روز تنگدستى آنرا در اختیارتان بگذارم و یک دهمش را برای خـود بردارم . فرزندان از شنیدن این خـبر مسرّت بخش خـوشحال شدند و گفتند هر قدر پدر ما براى شما وصیّت کرده دو برابر خواهیم داد .
    جـوان پولها را آورد ، آنها دو هزار دینار بوى دادند و هشت هزار دینار را با خود بردند . چند روزی از این قضیّه گذشت ، عبدالملک در تعقیب نامه ای که قبلاً نوشته بودند بازماندگان افسر مقتول را به دربار خود احضار کرد و از وضع زندگى آنان پرسش ‍ نمود .جریان جوان را به اطّلاع خلیفه رساندند . عبدالملک بیدرنگ جوان را احضار کرد و از مراتب درستکارى و امانت وى تجلیل بسیار نمود و پست خزانه دارى کشور را باو سپرد و گفت من هیچ کس را نمی شناسم که مانند تو شرط درستی و امانت را بجای آورده باشد .

» دو نکته عرفانی از کلام بنیانگذار انقلاب اسلامی امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه )
    1 ـ در حدیث مشهوری آمده است که

أَنَّ قَلْبَ الْمُؤْمِنِ عَرْشُ الرَّحْمَنِ .     دل انسان با ایمان عرش خداوند رحمان است . بحار الانوار ج55 ص39

    و در حدیث قدسی دیگری نیز معروف است :

ََلا یَسَعُنِی أَرْضِی وَلاَ سَمَائِی ، وَلَکِنْ یَسَعُنِی قَلْبُ عَبْدِیَ الْمُؤمِنُ .     آسمانها و زمین گنجایش و ظزفیت مرا ندارند ولی قلب مؤمن ظرفیت پذیرش مرا دارد . عوالی اللالی ج4 ص7

    پـس دل مؤمن ، عرش و سریر سلطـنت حق و منزلگاه آن ذات مقدس ، و صاحب دل ذات مقدس است . توجه به غیر حق تعالی خیانت به حق است ، و حبّ به غیر ذات مقدس و بندگان خـاص او یعنی اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) ، که در حقیقت همان حبّ اوست ، در مشرب عرفان خیانت است .
    2 ـ خداوند متعال در قرآن مجید می فرماید :

إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَی السَّماواتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَها وَأَشْفَقْنَ مِنْها وَحَمَلَهَا الْإِنْسانُ إِنَّهُ کانَ ظَلُوماً جَهُولاً     ما این امانت را بر آسمان ها و زمین و کوهها عرضه داشتیم و از برداشتن آن باز ایستادند و بیم کردند و انسان آن رابرداشت که او بسیار ستمگر و نادان بود . احزاب : 72

    در احادیث شریفه زیادی (امانت) را در این آیه تفسیر فرموده اند به ولایت امیر المؤمنین و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام که دوستی این خاندان ، و معرفت به مقام مقدس آنها و پیروی از آنها ، امانت الهی است .
    از جمله این احادیث ، روایت کلینی از امام صادق علیه السلام است درباره آیه کریمه :

إنّا عَرَضنا الامانَةَ علَی ... قَالَ هِیَ وَلَایَةُ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) .     فرمودند : آن امانت ، ولایت امیر المؤمنین علیه السلام است . اصول کافی ج1 ص413

    و همانگونه که بی مهری و ظلم در حق آنها و غصب ولایت و سلطنت آن حضرات عین خیانت به امانت است ، ترک تبعیت آن بزرگواران نیز از مراتب خیانت است . و در احادیث شریفه وارد است که شیعه کسی است که از مقتدایانش تبعیت کامل کند ، و الا صرف ادعای شیعه بودن بدون تبعیت تشیع نخواهد بود .
    پـس به مجـرد آنکه در قلب خود دوستی حضرت امیر ، علیه السلام ، و اولاد طاهرینش را دیدیم ، نباید مغرور به این دوستی شویم و گمان کنیم با ترک تبعیت ، این دوستی محفوظ می ماند . چرا که چه ضمانتی است که اگر انسان مراقبت نکرد و آثار دوستی را ترک کرد ، این دوستی باقی بماند ؟ ممکن است در آن فشارهای سکرات موت که از برای غیرمؤمنین و مخلصین می باشد انسان از دهشت و وحشت ، علی بن ابی طالب علیه السلام را فراموش کند .

» مصادیق و موارد خیانت
    1 ـ خـیانت در مال : به اینکه انسان در امانت برادر دینی اش خیانت کند و یا در معامله با او غش روا بدارد و یا مال او رابه زور و حیله از او بگیرد .
    2 ـ خـیانت در ناموس : بی عفتی زن ، خیانت به شوهر است و یا خیانت در ناموس مردم ، مسائلی از این دست که مشخص است .
    3 ـ خیانت در آبرو و حرمت کسی . مثل فاش نمودن سرّ برادر دینی .
    4 ـ کمک نمودن به ناحق و باطل ، خیانت عظیمی است به جامعه انسانی و به بیان علی علیه السلام :

طلبُ التَّعاوُنِ عَلَی نُصْرةِ الْباطِلِ جِنایَةٌ وَخِیانَةٌ     کمک جویی برای یاری باطل هم جنایت است و هم خیانت . غررالحکم ص460

    5 ـ خیانت به خدا و پیامبر
    در روایتی آمده است کسی که از بر آوردن حاجت برادر دینی خود دریغ ورزد به خدا و رسول خیانت کرده و اهل جهنم است .
    امام صادق علیه السلام فرمود :

أَیُّمَا مُؤْمِنٍ مَنَعَ مُؤْمِناً شَیْئاً مِمَّا یَحْتَاجُ إِلَیْهِ وَهُوَ یَقْدِرُ عَلَیْهِ مِنْ عِنْدِهِ أَوْ مِنْ عِنْدِ غَیْرِهِ أَقَامَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مُسْوَدّاً وَجـْهُهُ مُزْرَقَّةً عَیْنَاهُ مَغْلُولَةً یَدَاهُ إِلَی عُنُقِهِ فَیُقَالُ هَذَا الْخَائِنُ الَّذِی خَانَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ ثُمَّ یُؤْمَرُ بِهِ إِلَی النَّارِ     هر مؤمنی که دست رد بر سینه برادر نیازمندش بزند با اینکه می تواند از پیش خود یا دیگران نیاز او را برآورد خداوند روز قیامت او را با روی سیاه و چشم کبود و دستهای به گردن بسته وا می دارد و سپس گفته می شود این است آن خیانتکاری که به خدا و پیامبرش خیانت کرده . آنگاه دستور داده می شود که وی را به دوزخ ببرند . وسائل الشیعة ج16 ص388

    6 - اسرار جامعه اسلامی را در اختیار جامعه کفر و افراد منافق قرار دادن .

» ضدّ خیانت ، امانت است
    در ستایش و فضیلت و فوائد آن اخـبار بسیار رسیده است . امام صادق علیه السّلام فرمودند :

إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ لَمْ یَبْعَثْ نَبِیّاً إِلَّا بِصِدْقِ الْحَدِیثِ وَأَدَاءِ الْأَمَانَةِ إِلَی الْبَرِّ وَالْفَاجِرِ     خدای عز و جل هیچ پیغمبری را مبعوث نفرمود مگر با راستگوئی و ادای امانت به نیکوکار و بدکار . الکافی ج2 ص104

    و باز فرمودند :

لَا تَغْتَرُّوا بِصَلَاتِهِمْ وَلَا بِصِیَامِهِمْ فَإِنَّ الرَّجُلَ رُبَّمَا لَهِجَ بِالصَّلَاةِ وَالصَّوْمِ حَتَّی لَوْ تَرَکَهُ اسْتَوْحَشَ وَلَکِنِ اخْتَبِرُوهُمْ عِنْدَ صِدْقِ الْحَدِیثِ وَأَدَاءِ الْأَمَانَةِ     به نماز و روزه مردم فریب نخورید ، چه بسا که مردی چنان به نماز و روزه عادت کرده که اگر آن را ترک کند وحشت می کند ، و لیکن آنان را به راستگوئی و ادای امانت بیازمائید . بحارالانوار ج68 ص2

    و در جای دیگر می فرمایند :

اُنْظـُرْ مَا بَلَغَ بِهِ عَلِیٌّ (علیه السلام) عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَالْزَمْهُ فَإِنَّ عَلِیّاً (علیه السلام) إِنَّمَا بَلَغَ مَابَلَغَ بِهِ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه وآله و سلم) بِصِدْقِ الْحَدِیثِ وَأَدَاءِ الْأَمَانَةِ     بنگر که به چه چیز علی علیه السّلام در نزد رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله و سلّم به مرتبه ای که داشت رسید و ملازم آن باش ، همانا علی علیه السّلام به راستگوئی و ادای امانت به آن مقام رسید . الکافی ج2 ص104

    و امام باقر (علیه السلام) می فرمایند :

ثَلَاثٌ لَمْ یَجـْعَلِ اللَّهُ عَزَّ وَجـَلَّ لِأَحَدٍ فِیهِنَّ رُخْصَةً أَدَاءُ الْأَمَانَةِ إِلَی الْبَرِّ وَالْفَاجِرِ وَ الْوَفَاءُ بِالْعَهْدِ لِلْبَرِّ وَالْفَاجِرِ وَبِرُّ الْوَالِدَیْنِ بَرَّیْنِ کَانَا أَوْ فَاجِرَیْنِ     سه چیز است که در آنها عذری برای هیچ کس نیست : اداء امانت به نیکوکار و بد کردار ، و وفای به عهد و پیمان نسبت به نیکوکار و بدکار ، و نیکی با پدر و مادر ، خوب باشند یا بد . بحارالانوار ج71 ص56

    خداوند همه ما را از این رذیله اخلاقی (خیانت) مبراء گرداند .